Virtual Reality (VR)

Onderzoek naar VR

Meta analyses en reviews van onderzoeken naar het gebruik van virtual reality in psychologische behandelingen laten zien dat het effect hiervan gelijk is aan een traditionele therapie, zoals cognitieve gedragstherapie (9-14). Onderzoek naar virtual reality therapy als losstaande behandeling voor sociale angst stoornis liet zien dat dit niet zorgde voor betere resultaten in vergelijking met exposure in vivo (15). Er wordt ook onderzoek gedaan naar het gebruik van VR in de behandeling voor psychose, bijvoorbeeld bij sociale cognitie training en rollenspellen bij psychose (16). 

Een pilot-onderzoek van Schimmel & Krans (17) vindt dat het inzetten van VR ter voorbereiding op exposure in vivo de bereidheid voor het aangaan van de exposure in vivo kan verhogen. Hierdoor waren er minder sessies nodig. Dit pilot-onderzoek was echter in maar zes patiënten. Verder onderzoek naar de invloed van het inzetten van VR op de duur van behandeling laat nog op zich wachten. 

VR - wat voegt het toe?

Exposure - laagdrempelig en op maat

Virtual reality (VR) kan een laagdrempelige en toegankelijke manier zijn om exposuretherapie te starten, vooral voor mensen die het moeilijk vinden om het huis te verlaten of om in het echte leven blootgesteld te worden aan angstige situaties. Door in een virtuele omgeving te oefenen, kunnen ze eerst wennen aan de blootstelling zonder direct in een confronterende situatie te moeten stappen. 

Je kan makkelijk verschillende scenario’s te verkennen zonder de noodzaak om fysiek naar een specifieke locatie te reizen; dat scheelt tijd. Denk bijvoorbeeld aan situaties die hoogte simuleren of cliënten in sociale situaties.

Met VR heb je daarnaast de mogelijkheid om exposure stapsgewijs op te bouwen: begin met één klein spinnetje en eindig met virtueel grotere en beangstigender spinnen dan in de echte wereld bestaan. Cliënten kunnen zo in eigen tempo werken en het kan helpen zich beter voor te bereiden op intensievere situaties. Zie ook: Interview - Waarom virtual reality werkt!

Gedragsoefeningen

VR kan gebruikt worden om specifieke gedragsoefeningen of interventies te versterken. Zoals het oefenen van probleemoplossende vaardigheden of inzicht krijgen in automatische negatieve gedachten. Er zijn ook VR-applicaties waarbij de behandelaar de situatie kan beïnvloeden of bijvoorbeeld de stem van een van de personages in de virtuele omgeving kan verzorgen - zo kan een cliënt effectief oefenen met het voeren van een gesprek, solliciteren of omgaan met conflicten in een realistische omgeving.

EMDR

Er zijn ook EMDR applicaties met Virtual Reality. Vaak is er daarin een grote variatie aan oefeningen beschikbaar met beeld en geluid. De software kan daarbij de belasting van het werkgeheugen aanpassen aan de voortgang van de cliënt. Zie ook: Interview - Trauma’s behandelen met digitale EMDR en Virtual Reality

Ontspanning

Virtual Reality kan goed helpen bij ontspanning. Met beeld, geluid en desgewenst ook oefeningen kan een cliënt zich echt even afsluiten van de omgeving en in een andere wereld wanen. Dat kan steunend zijn bij de behandeling.

Psycho-educatie (o.a. voor naasten)

Cliënten én hun naasten kunnen via VR een beter begrip krijgen door bijvoorbeeld te ervaren hoe het is om ADHD of een sociale angst te hebben.

Kanttekeningen bij inzet VR

Alhoewel VR veel mogelijkheden biedt en de resultaten veelbelovend zijn, zijn er ook een aantal belangrijke kanttekeningen te plaatsen:

• Beperkte onderbouwing vanuit onderzoek: er is nog onvoldoende onderzoek gedaan naar de langetermijneffecten en de potentiële nadelen van het gebruik van VR in de GGZ.
   
• Kosten: De kosten van VR-technologie kunnen een belangrijke belemmering zijn voor de brede toepassing ervan in therapeutische settings. De aanschaf van licenties en de benodigde apparatuur is vaak behoorlijk prijzig. 
   
• Toegang en training voor behandelaren: De implementatie van VR in de therapie vereist niet alleen de juiste technologie, maar ook dat behandelaren toegang hebben tot deze technologieën en getraind worden in het gebruik ervan. Het kan daarmee een aanzienlijke investering in tijd en middelen vergen om ervoor te zorgen dat therapeuten effectief gebruik kunnen maken van VR als onderdeel van hun behandelingsmethoden.
   
• Cybersickness: sommige mensen ervaren een soort misselijkheid en duizeligheid tijdens het gebruik van VR-systemen (18). Dit kan een aanzienlijke belemmering vormen voor sommige cliënten, vooral als ze gevoelig zijn voor bewegingsziekte.