Het inzetten van eHealth biedt cliënten de mogelijkheid om zelfstandig te werken aan hun herstel. Het bevordert de zelfregie en kan de behandelduur verkorten doordat bepaalde aspecten zelfstandig worden opgepakt of verstevigd. Dat vraagt wel om duidelijke keuzes, goed 'beleid' en de nodige vaardigheden voor de inzet van eHealth.
Wat is eHealth?
eHealth is een verzamelbegrip voor diverse vormen van digitale zorg en ondersteuning. Vanuit het perspectief van kortdurend behandelen richten we ons in dit dossier op eHealth die zelfstandig door cliënten kan worden gebruikt (eventueel met begeleiding) om te werken aan de eigen mentale gezondheid. Wanneer eHealth een integraal onderdeel van de behandeling vormt, noemen we dit blended behandelen. Hierbij wordt face-to-face contact (fysiek dan wel digitaal) gecombineerd met eHealth. Dit verlengt de therapeutische arm en vergroot de slagkracht.
Definitie van eHealth
Met eHealth wordt hier bedoeld: informatie- en communicatietechnologie die zelfstandig door cliënten kan worden gebruikt om hun (geestelijke) gezondheid te ondersteunen of te verbeteren. Het gaat hier dus níet over technologie gericht op de bedrijfsvoering (zoals een case managementsysteem), het behandelproces (zoals inzage in sessieverslagen) of aanbieden van een digitale sessie (bijvoorbeeld beeldbellen of digitale EMDR).
Waarom eHealth?
eHealth stelt cliënten in staat om zelfstandig tussen sessies door aan hun doelen te werken. Het ondersteunt daarmee de eigen regie en sluit dus goed aan bij een kracht- en hulpvraaggerichte, kortdurende behandelfilosofie.
Andere argumenten om eHealth in te zetten:
- Uniforme uitleg: belangrijke elementen van een evidence based behandeling worden goed en op dezelfde manier uitgelegd.
- Beter borging van informatie: wat wordt besproken in een face-to-face-consult, beklijft lang niet altijd. Met eHealth kunnen cliënten deze informatie nalezen en ermee oefenen. Dat helpt bij het beter begrijpen en verwerken van de behandelinformatie.
- Aanpak van comorbide klachten: cliënten kunnen met eHealth ook aan bijkomende klachten, zoals slaapproblemen, werken, naast de eigenlijke behandeling.
Onderzoek wijst uit dat blended behandelen vergelijkbare resultaten kan opleveren met minder inzet van middelen (28-30).
Wat als cliënten niet openstaan voor het gebruik van eHealth?
Het is goed om cliënten standaard te informeren over de beschikbare eHealth mogelijkheden én de voordelen ervan, bij het maken van een behandelplan. Het is echter niet de bedoeling om het gebruik van eHealth op te dringen. Cliënten die geen interesse hebben in eHealth zullen het niet effectief gebruiken als het hen wordt opgelegd. Het is daarom van belang dat de inzet van eHealth aansluit bij de behoeften en voorkeuren van cliënten en er samen over de inzet ervan besloten wordt, zodat het daadwerkelijk bijdraagt aan hun herstelproces. Bij mensen die uiteindelijk echt niet willen of digitaal niet voldoende vaardig zijn kan je altijd nog kijken naar een alternatief, zoals een zelfhulp(werk)boek.
“Vraag goed door en ga er niet vanuit dat iemand digitaal vaardig is. Bespreek dit met je patiënten, en leg hen uit dat veel mensen het moeilijk vinden. Dan wordt de schaamte wat minder.”
Dicky Gingnagel, Taalambassadeur bij Pharos
Behoeftenprofielen ondersteuning bij digitale zorg
Pharos heeft een document opgesteld met daarin vier behoeftenprofielen rondom digitale zorg gebruik. Hierin staan ook tips over wat bij elk profiel mogelijk kan helpen. Let op: dit document is niet specifiek voor geestelijke gezondheidszorg.
eHealth (effectief) gebruiken - hoe begin ik?
Begin klein
Blended behandelen kan een nieuwe manier zijn van werken voor jou of jouw organisatie, en het aanbod aan mogelijkheden is enorm. Dit kan overweldigend zijn, dus: begin klein! Kies één tot drie toepassingen waarmee je van start kunt gaan en blijf dicht bij wat je al doet en goed beheerst. Zo houd je het overzichtelijk en haalbaar.
Kies passende eHealth-toepassingen
Zorg ervoor dat de eHealth-toepassingen aansluiten bij de cliënten die je behandelt en de kracht- en herstelgerichte benadering van kortdurend behandelen. Kies voor toepassingen die de eigen kracht van cliënten versterken, gericht zijn op positieve benaderingen, vaardigheden en zelfregie. Vermijd eHealth-oplossingen die zich richten op klachten of ziektemodellen, omdat deze vaak de krachtgerichte aanpak kunnen ondermijnen. Wees kritisch in je keuzes en zorg ervoor dat ze passen bij jouw behandelwijze. Voor inspiratie, zie: Krachtgerichte eHealth - overzicht van toepassingen.
Maak eHealth laagdrempelig toegankelijk
Maak het voor cliënten makkelijk om de eHealth-toepassingen te gebruiken. Plaats bijvoorbeeld een overzicht van de apps of modules die je inzet op je website, inclusief links naar deze tools. Ook kun je verwijzen naar online bronnen met psycho-educatie. Verwijs cliënten naar deze informatie zodra ze hun aanmelding bevestigen en moedig hen aan om al voor de intake met de aangeboden tools aan de slag te gaan. Let wel op of er specifieke activering of openstelling nodig is om de toepassingen te gebruiken. Maak het duidelijk als je in deze fase nog geen feedback geeft of meekijkt. Zie ook: Dossier - Actief op de wachtlijst
Krachtgericht eHealth: overzicht van toepassingen
Stichting KiBG maakte een overzicht van apps, modules en websites die passen bij een krachtgerichte behandeling in de GGZ. Je kan het overzicht makkelijk doorzoeken of filteren op bijvoorbeeld het type toepassing, de kosten of waarvoor je het in kan zetten.
Hoe maak ik eHealth onderdeel van de behandeling?
1) Introduceren
Introduceer eHealth als ondersteuning van de behandeling: het helpt de cliënt om in de eigen tijd verder te werken aan de eigen doelen.
Laat de eHealth (module, app, website, …) zien en geef uitleg over de onderdelen; wat kan een cliënt verwachten en wat moet hij waar en waarom doen?
Onderzoek samen welke modules, apps of websites aansluiten bij de hulpvraag en doelen. Probeer na te denken over welke onderdelen je kan 'uitbesteden' aan eHealth.
2) Afspraken maken
Bespreek wat je van de cliënt verwacht en wat de cliënt prettig vindt. Waar wil hij/zij de face-to-face-contacten echt graag voor benutten en wat kan online?
Kan je als behandelaar feedback geven in een module of is er bijvoorbeeld een chat? Maak dan duidelijke afspraken met de cliënt over óf, wanneer en hoe je feedback geeft of beschikbaar bent in de chat.
Leg uit dat je niet 24/7 kijkt naar wat de cliënt in de eHealth doet of vraagt, ook niet in de chat. Geef hierbij ook aan wat een cliënt moet doen als hij wel een acute vraag heeft.
3) Feedback geven
Deze tips zijn nuttig als je werkt je met apps of modules waarin je feedback kan geven op opdrachten of antwoorden van cliënten en je ervoor kiest dat ook te doen.
Plan specifieke feedbacktijd in. Je kan niet continu reageren op chatberichten of invoer van cliënten in modules. Zet dit bijvoorbeeld kleine blokken in je agenda. Dat geeft rust, overzicht en focus; ook voor de cliënt (zie ook hierboven: Afspraken maken).
Maak de feedback persoonlijk; gebruik de naam van cliënten en laat blijken dat je de antwoorden of uitwerkingen hebt gelezen
Wees positief: prijs bijvoorbeeld de inzet of voortgang en benoem wat al goed gaat. Probeer concreet mee te denken op verbeterpunten.
Gebruik korte zinnen en hou je berichten beknopt.
Evalueer in face-to-face contacten of je feedback goed is overgekomen.
4) Opbrengst bespreken
Maak, wanneer de cliënt daar behoefte aan heeft, kort de tijd om te bespreken waar hij of zij van de eHealth modules heeft geleerd.
Probeer bij evaluatiemomenten ook stil te staan bij het gebruik van eHealth en wat het opbrengt.
Kleine contactmomenten bundelen tot één declaratie
Meerdere korte (eHealth) contactmomenten op een dag, zoals feedback geven op opdrachten, kunnen worden gebundeld tot één contactmoment dat in een keer kan worden gedeclareerd.
Wat is er op organisatieniveau nodig?
- Maak een kort maar helder beleid voor blended behandelen, ook als je een kleine praktijk hebt. Wat is de toegevoegde waarde? Wat zijn de doelen en hoe weet je of die behaald zijn? Bedenk hoe je eHealth gaat inzetten zodat dit (op een behapbare termijn) een deel van de face-to-face-contacten vervangt en er niet ‘bovenop’ komt.
- Betrek behandelaren bij het ontwikkelen van eHealth-producten en diensten, van ontwikkelfase tot en met evaluatie.
- Voor grotere organisaties: stel je beleid op met betrokkenheid van zorg, ICT en (indien aanwezig) de cliëntenraad, met aandacht voor strategie, implementatie, samenwerking en gegevensuitwisseling. Zorg wel dat één persoon de regie heeft over het dossier eHealth.
- Help behandelaren dit beleid uit te voeren door ze informatie, richtlijnen en tips te geven die hen motiveren en ondersteunen om blended te behandelen - bijvoorbeeld: hoe en wanneer bied je het aan de cliënt aan?
- Steek voldoende moeite en middelen in het opleiden van behandelaren in blended behandelen. Het gevaar is dat behandelaren alleen maar toegang krijgen tot de vele interventies. Maar als men die niet goed kent en niet goed weet hoe ze in te zetten, dan wordt de behandelduur alleen maar langer en ontstaat er frustratie in plaats van enthousiasme bij behandelaren en cliënten. Geef behandelaren hier ook de tijd voor!
