Er is veel informatie beschikbaar over samen beslissen - van folders en factsheets tot tips, tools en methoden om samen beslissen te ondersteunen in de praktijk. In dit dossier bieden we een overzicht van aanbod dat jou kan helpen om samen beslissen optimaal vorm te geven in de praktijk: aanbod voor jou als behandelaar en informatie die jij aan je cliënten en dienst naasten kan bieden over samen beslissen. Akwa GGZ ontwikkelde een folder met informatie en checklists voor al deze doelgroepen.
Alle betrokkenen bij een behandeltraject hebben een unieke eigen expertise: de cliënt kent zichzelf het beste, de behandelaar kent de behandelmethoden en richtlijnen en de naaste heeft waardevolle persoonlijke ervaring met de cliënt. Samen beslissen gaat over het horen, serieus nemen en en overwegen van ieders inbreng en het gezamenlijk maken van keuzes gedurende de gehele behandeling.
Folder Samen Beslissen in de Praktijk (Akwa GGZ)
Wat kan je doen als cliënt, als naaste en als behandelaar om samen beslissen vorm te geven in de praktijk? In deze folder is visueel weergegeven op welke momenten samen beslissen het meest relevant is. De folder geeft daarbij een soort checklist voor cliënten, naasten en behandelaren, met vragen en overwegingen die belangrijk zijn bij samen beslissen.
TIP
Tips van Akwa GGZ
- Bespreek expliciet dat er opties zijn en dat keuzes in overleg genomen kunnen worden.
- Formuleer samen de zorgbehoefte en het behandeldoel.
- Weeg de verschillende opties gezamenlijk af en maak een weloverwogen keuze.
- Evalueer de voortgang van het herstel en de behandeling en stel de aanpak waar nodig bij.
Voor behandelaren
Hoe zorg je dat besluiten bij de start en tijdens het behandeltraject daadwerkelijk samen worden genomen? De behandelaar wordt toch al snel gezien als de expert - het is dan ook een uitdaging de cliënt en naasten bewust te maken van de eigen expertise en deze aan te spreken. Akwa GGZ geeft in bovenstaande folder de volgende check-list items voor behandelaren:
- Bespreek dat je samen wilt beslissen en waarom.
- Geef de patiënt het vertrouwen om beslissingen te maken.
- Vraag welke naaste betrokken wordt.
- Geef de patiënt en naaste voldoende bedenktijd.
- Informeer over de verschillende behandelopties.
- Geef aan wat jij van de patiënt en naaste verwacht.
- Ga samen na wat de voor- en nadelen van een keuze zijn.
- Bespreek wat het beste past bij de persoonlijke situatie van de patiënt.
- Geef aan dat het terugkomen op een beslissing altijd kan.
- Komen jullie dichter bij de behandeldoelen?
- Past een andere behandeling nu beter?
- Vraag of de behandeling en begeleiding naar verwachting verloopt.
De volgende informatie en tools kunnen jou (en de cliënt) ondersteunen om concreet invulling te geven aan samen beslissen:
Methode: Kijkvorm basis
Met deze methode kan je een gesprek visueel ondersteunen. Samen kun je op een inzichtelijke manier van probleem naar gedeelde aanpak komen. Kijkvorm bevat een magneetbord dat je op tafel kunt leggen en een map met magneetkaartjes om op te schrijven. De magneetjes bieden structuur in het gesprek; vanaf de probleemstelling tot en met de aanpak. Bovendien hebben ze eigen kleuren, waardoor je zeker weet dat je geen stappen in het gesprek overslaat. De cliënt vervult zelf een actieve rol door de kaartjes in te vullen en op de gewenste plek te leggen.
App: Keuzehulpen o.b.v. GGZ Standaarden
Akwa GGZ ontwikkelde Keuzehulpen op basis van de zorgstandaarden. Deze zijn beschikbaar via een app. Je geeft antwoord op een beknopt aantal vragen en de app genereert een op maat gemaakt advies voor de cliënt. Dit advies kan je in gesprek met de cliënt en diens naasten gebruiken om samen te bepalen welke behandeling het beste past. De Keuzehulpen zijn ook op desktop beschikbaar bij de betreffende zorgstandaard op ggzstandaarden.nl.
Voor cliënten en naasten
Uit een exploratief onderzoek (1) onder 101 cliënten in behandeling bij ggz-organisaties verspreid over Nederland blijkt dat cliënten het proces van samen beslissen als waardevol beschouwen. De belangrijkste aspecten die zij noemden:
- Algemene aspecten zoals luisteren, vertrouwen, volledige informatie en gelijkwaardige inbreng.
- Maatwerk, zoals het afstemmen op de specifieke hulpvraag, wijze van informatievoorziening en het bieden van metacommunicatie over de rolverdeling tussen cliënten, naasten en behandelaren.
De ROM (Routine Outcome Monitoring) wordt als nuttige informatiebron gewaardeerd, mits de vragenlijsten kort zijn, aansluiten op de problematiek van de cliënt en de uitkomsten daadwerkelijk worden besproken.
Hoe kan je cliënten helpen om ook de eigen rol in samen beslissen te pakken? Doe je voordeel met deze informatie:
Video: Samen beslissen
In deze video van 3,5 minuut wordt uitgelegd waarom samen beslissen belangrijk is, wat de rol is van de cliënt, behandelaar en naaste, en hoe het beslisproces in de praktijk verloopt. Deze video kan je bijvoorbeeld samen met cliënten bekijken, zodat zij beter begrijpen wat ze kunnen verwachten van samen beslissen.
Diagnose-specifieke keuzekaarten
In samenwerking met Akwa GGZ heeft Stichting MIND keuzekaarten ontwikkeld voor verschillende diagnoses. Deze kaarten kunnen, nadat de diagnose is gesteld, samen met de cliënt worden doorgenomen om samen beslissen verder te bevorderen. De kaarten bieden informatie over de stoornis, bredere hulpmiddelen voor verbetering van klachten en opties voor psychologische behandelingen, die zijn opgebouwd volgens de principes van stepped care. Hierdoor word je aangemoedigd om samen ook kortdurende behandelopties te overwegen. De suggesties voor overige hulpmiddelen stimuleren de eigen kracht, en een brede blik.
Factsheet Samen beslissen (MIND en Akwa GGZ)
Deze factsheet is voornamelijk bedoeld voor cliënten en biedt een overzicht van wat zij kunnen verwachten bij een intake en behandeling. Je kan deze met cliënten die op de wachtlijst staan delen. Hiermee start je in een vroeg stadium al met verwachtingsmanagement en het stimuleren van eigen regie.
