Veelgestelde vragen

Aan de voordeur

- Er zijn verschillende dingen die je een cliënt kan aanraden voor tijdens de wachttijd. Je kan bijvoorbeeld het gebruik van eHealth aanmoedigen, zoals modules op een platform die je voor ze klaarzet of apps die de cliënt zelf kan downloaden en gebruiken. Het kan voor cliënten ook nuttig zijn om een dankbaarheids- of positief dagboek bij te houden, ze kunnen zich alvast verdiepen in psycho-educatie of stemmings- en activiteitenregistratie bij houden. Ook zijn activatie en het opzoeken van sociale steun vaak helpend. Daarnaast kan je ze informatie meegeven wat alvast kan bijdragen aan verwachtingsmanagement rondom het behandeltraject.
  Je leest hier meer over in het dossier 'Actief op de wachtlijst'.
- Door het NIP, en in de kennissessie over juridische kaders, is aangegeven dat het aanbieden van eHealth niet zorgt voor een grotere zorgplicht/verantwoordelijkheid. Het is echter van groot belang dat de cliënt begrijpt wat eHealth tijdens de wachttijd inhoudt: het is géén onderdeel van de behandeling, maar heeft een informatief of zelfhulpprofiel, ter voorbereiding op de intake of het starten van de behandeling. Het is essentieel dat de cliënt duidelijk geïnformeerd wordt over wat hij of zij kan verwachten. Leg bijvoorbeeld uit dat behandelaren de ingevulde antwoorden niet bekijken en dat cliënten bij verergering van hun klachten contact moeten opnemen met hun verwijzer. Wees duidelijk over bij welke vragen ze wél contact met jou kunnen opnemen. Aangezien duidelijkheid over wat een cliënt wel en niet kan verwachten bij gebruik van eHealth in de wachttijd juridisch gezien erg belangrijk is, is het raadzaam om dit ook op je website te vermelden en eventueel te noemen in een uitnodigingsbrief.
- Als je beter bekend wil raken met jouw regio kan je uitzoeken of er overlegstructuren of netwerken zijn waar je vanuit de GGZ bij kunt aansluiten. Bijvoorbeeld: overlegtafels vanuit het IZA, een ROS-netwerk of mentale gezondheidsnetwerken. Ook kan je de website van de gemeente en de sociale kaart bekijken om een idee te krijgen van het aanbod daar. Daarnaast kan het helpen om organisaties die actief zijn in jouw regio eens te benaderen voor een informele kennismaking.

Focus bepalen en behouden

- Samen beslissen is een proces waarbij de cliënt, behandelaar en naasten gezamenlijk keuzes maken over de behandeling, waarbij ieders expertise wordt gehoord en gewaardeerd. De cliënt heeft de beste kennis van zichzelf, de behandelaar is expert in behandelmethoden en richtlijnen, en de naaste heeft waardevolle persoonlijke ervaring met de cliënt. In dit proces worden alle standpunten serieus overwogen en wordt samen gezocht naar de beste aanpak. Er zijn verschillende hulpmiddelen beschikbaar, zoals folders, apps, en keuzekaarten, die zowel behandelaars als cliënten kunnen ondersteunen bij het vormgeven van samen beslissen in de praktijk.
- Evalueren is een essentieel onderdeel van het behandelproces, waarbij samen met de cliënt (en eventueel naasten of andere betrokkenen) de voortgang van de behandeling wordt besproken. Het helpt om te beoordelen of de behandeling het gewenste effect heeft en of bijsturing nodig is. Door regelmatig te evalueren, kunnen behandeldoelen worden gecontroleerd, kan de effectiviteit van de behandeling worden gemeten (bijvoorbeeld via ROM-vragenlijsten), en kunnen de ervaringen van de cliënt worden meegenomen. Het evaluatiegesprek biedt ook de kans om het gebruik van eHealth en de eigen inzet van de cliënt te bespreken. Verder wordt er vooruit gekeken naar de afronding van de behandeling en worden er, indien nodig, aanpassingen voor het vervolg besproken. Evalueren zorgt ervoor dat de behandeling op koers blijft en tijdig wordt bijgesteld of afgerond wanneer dat nodig is.
- Als behandelaar is het belangrijk om de focus gedurende het behandeltraject scherp te houden om ‘therapist drift’ te voorkomen, waarbij je onbewust afwijkt van het behandelplan. Dit kun je doen door de behandeldoelen altijd in het oog te houden, regelmatig feedback van de cliënt te vragen en de voortgang samen te evalueren. Ook is het nuttig om zelf een moment van reflectie in te bouwen om te controleren of de gekozen interventies aansluiten bij het behandelplan. Het bespreken van lange trajecten in intervisie en het onderzoeken van eigen belemmerende overtuigingen kan helpen om de juiste focus te behouden. Daarnaast kan het oefenen van interventies die je spannend vindt, je vertrouwen versterken en zorgen dat je evidence-based technieken effectief blijft toepassen.

Tijdig afronden

- Het tijdig afronden van behandelingen is essentieel voor het bevorderen van de zelfstandigheid en het zelfvertrouwen van cliënten, het voorkomen van 'therapist drift' en het verminderen van zorgafhankelijkheid. Uit onderzoek blijkt dat de meeste gezondheidswinst in de eerste fase van de behandeling wordt geboekt, waarna langdurige behandelingen vaak minder effectief zijn. Het voortijdig afsluiten voorkomt dat cliënten afhankelijk worden van de therapeut en stimuleert hen om eigen vaardigheden en steunsystemen te gebruiken. Bovendien zorgt tijdige afronding voor een betere doorstroom van cliënten en helpt het de wachttijden in de GGZ te verkorten. Zorgstandaarden adviseren ook om behandelingen af te ronden zodra de behandeldoelen zijn bereikt, het vooraf afgesproken aantal sessies is doorlopen, of als blijkt dat de behandeling niet verder effectief is.
- Om tijdig een behandeltraject af te ronden, is het belangrijk vanaf het begin duidelijke verwachtingen te scheppen over de behandelduur, focus en resultaat. Bespreek samen met de cliënt het aantal sessies en de behandeldoelen, en benadruk dat therapie een eindig proces is. Dit helpt realistische verwachtingen te creëren en voorkomt dat de behandeling onterecht wordt verlengd. Tijdens het traject is het essentieel om de focus op de behandeldoelen te houden. Regelmatige evaluaties helpen te bepalen of de doelen behaald worden en of verdere behandeling nodig is. Het is ook belangrijk om de cliënt als ‘co-therapeut’ te betrekken, zodat zij zich eigenaar voelen van hun eigen proces. Stimuleer hun eigen inzet door hen actief te betrekken bij het stellen van doelen en het evalueren van de voortgang, en geef ze verantwoordelijkheid voor de toepassing van wat ze leren. Het afschalen van de behandelfrequentie kan hierbij helpen, zodat de cliënt meer ruimte krijgt om zelfstandig te oefenen. Werk daarnaast vanaf het begin aan een onderhoudsplan, zodat de cliënt zich voorbereidt op het moment van afronding en het behoud van resultaten. Door deze benaderingen te combineren, kan de behandeling tijdig worden afgerond, met als resultaat een cliënt die zelfverzekerd verder kan zonder afhankelijk te blijven van de therapie.
- Overbrugging, oftewel het blijven bieden van zorg tijdens een wachttijd voor intensievere behandeling, is niet (altijd) nodig of wenselijk. Hoewel het begrijpelijk is om de druk te voelen om de cliënt te blijven ondersteunen, kan het contraproductief zijn. Het aanbieden van zorg wanneer je inschat dat een cliënt uiteindelijk elders behandeling nodig heeft, kan verwarrend zijn voor de cliënt omdat je zojuist heb uitgelegd dat je niet de zorg kan bieden die er nodig is. Daarnaast is het aanbieden van overbruggingstrajecten geen efficiënt en doelmatig gebruik van GGz-middelen en kan het de doorstroom belemmeren waardoor wachttijden oplopen. In plaats van overbrugging aan te bieden kan het beter zijn om alternatieven zoals afschaling naar de POH-GGz of ondersteuning buiten de GGz, of een therapievrije periode te overwegen. Juridisch gezien is er geen verplichting om overbrugging aan te bieden.
- Nee, dit is geen reden om behandeling zonder meer voort te zetten. De overweging om behandeling voort te zetten hangt van de situatie af. Er zullen situaties zijn waarin een cliënt zich (begrijpelijk genoeg) wat minder goed zal voelen wanneer de behandeling wordt beëindigd, bijvoorbeeld als ze nog een tijd moeten wachten op een vervolgbehandeling. Je bent juridisch niet verplicht om een ‘overbrugging’ aan te bieden. Het belangrijk om per cliënt te overwegen of dit soort zorg doelmatig is, vooral in de context van het efficiënt inzetten van zorgcapaciteit en het tijdig afronden van behandelingen. Onderdeel van zorgvuldig afronden kan wel zijn om te cliënt handvaten mee te geven voor tijdens de wachttijd, bijvoorbeeld door het opstellen van een ondersteuningsplan, waarin ook het beschikbare steunsysteem wordt meegenomen. Zie Zorgvuldig afsluiten en Juridische kaders van beëindiging bij onvoldoende gezondheidswinst
  
  In de situatie waarin stabilisatie het oorspronkelijke doel van de behandeling was, moet het duidelijk zijn wanneer de cliënt als stabiel wordt beschouwd. Dit helpt om te bepalen wanneer het doel bereikt is en behandeling afgerond kan worden, of dat behandeling voort gezet dient te worden.
  In crisissituaties, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van gevaar voor de cliënt zelf of voor anderen, kan de situatie meer actie van de behandelaar vereisen vanwege zijn zorgplicht.

Oog voor het netwerk

- Bij de screening of intake kun je jezelf al de vraag stellen welke andere vormen van hulp de cliënt mogelijk gebaat bij zou kunnen zijn. Denk hierbij aan het sociaal domein, waar de gemeente bijvoorbeeld ondersteuning biedt bij werk, inkomen, en huisvesting. Daarnaast kan paramedische zorg waardevolle ondersteuning bieden bij lichamelijke of functionele klachten die samenhangen met psychische problemen. Door ook andere hulpbronnen in te schakelen, kan het behandeltraject effectiever en duurzamer zijn, en kunnen hulpvragen die buiten de GGZ vallen, opgepakt worden door andere organisaties wat doorstroom in de GGz bevordert.
- Het betrekken van het steunsysteem is belangrijk voor het herstelproces van een cliënt, omdat naasten (zoals familie, vrienden en partners) een grote invloed hebben op het functioneren van de cliënt. Het herstel vindt plaats binnen een sociaal systeem, en positieve reacties en gedragingen van naasten kunnen het veranderproces bevorderen. Daarnaast spelen naasten een blijvende rol in het leven van de cliënt, ook nadat de behandelaar niet meer betrokken is. Door naasten te betrekken, creëer je een ondersteunend netwerk dat de cliënt helpt duurzame veranderingen in hun dagelijks leven door te voeren en hun autonomie te versterken.
- Er zijn verschillende manieren om het steunsysteem te betrekken. Dit kan bijvoorbeeld door in de intakefase een sociogram op te stellen om te onderzoeken welke naasten de cliënt belangrijk vindt. Tijdens de behandeling kun je de naaste uitnodigen voor gesprekken, waarbij je zorgt voor een triadische aanpak, waarin de cliënt, naaste en behandelaar samenwerken. Het is ook belangrijk om duidelijke afspraken te maken over de informatie die gedeeld wordt en over de rol die de naaste kan spelen, bijvoorbeeld als co-begeleider. Dit bevordert de steun voor de cliënt buiten de behandelsessies en versterkt hun herstelproces.

Digitalisering

- Het inzetten van eHealth biedt cliënten de mogelijkheid om zelfstandig tussen sessies door aan hun herstel te werken. Dit bevordert zelfregie, doordat cliënten zelf bepaalde aspecten van hun behandeling kunnen oppakken of versterken. Dit kan de behandelduur verkorten, omdat het hen helpt om doelen sneller te bereiken. Bovendien kunnen cliënten met ondersteuning van eHealth informatie beter begrijpen, verwerken en toepassen, wat hun herstelproces ondersteunt.
- AI kan de behandeling in de GGZ op verschillende manieren ondersteunen. Het kan helpen bij het opstellen van behandelplannen, het bieden van psycho-educatie, en het begeleiden van cliënten bij zelfreflectie en gedragsverandering. AI kan ook ingezet worden om patronen in gedrag en stemming te herkennen, wat therapeuten kan helpen bij diagnostiek. Daarnaast biedt het mogelijkheden voor het personaliseren van oefeningen, zoals mindfulness, en het ondersteunen van gedragsinterventies. Het belangrijkste is dat AI als hulpmiddel wordt gebruikt om de behandelaar te ondersteunen, maar altijd in combinatie met menselijke expertise.
- Virtual Reality (VR) biedt verschillende voordelen in de GGZ-behandeling. Het maakt het mogelijk om exposuretherapie op een toegankelijke en stapsgewijze manier uit te voeren, vooral voor cliënten die moeite hebben met het aangaan van confrontaties in de echte wereld. VR kan daarnaast helpen bij het oefenen van gedragingen, zoals probleemoplossing of sociale interacties, en het ondersteunen van ontspanningsoefeningen. Ook wordt VR ingezet in toepassingen zoals EMDR en psycho-educatie, waardoor cliënten en hun naasten meer inzicht krijgen in psychische klachten. De technologie heeft veel potentieel, maar er zijn ook uitdagingen zoals de kosten en de benodigde training voor behandelaren.

Veelgestelde vragen

Onze thema’s