Het is essentieel om vanaf de start van de behandeling aandacht te besteden aan de verwachtingen van de cliënt: over de focus van de behandeling, het behandelresultaat, de eigen inzet en de duur van de behandeling.
Verwachtingen over behandelduur
Het bespreken van de behandelduur stimuleert de inzet vanaf de start. De beperkte behandelduur kan zelf al een therapeutisch hulpmiddel zijn, en verwachtingen over de duur kunnen de snelheid van verbetering beïnvloeden (7). Een onafgebakend traject kan een passieve houding bij de cliënt creëren (‘ik heb de tijd, dus ik kan de tijd nemen’) of de indruk wekken dat herstel lang duurt, wat een self-fulfilling prophecy kan worden (8). Hier zijn natuurlijk uitzonderingen op; het kan ook wenselijk zijn om tijd te creëren zodat een cliënt zich veilig kan voelen in het contact en de samenwerking durft aan te gaan.
Laat de cliënt eerst zelf een inschatting maken
Bij het opstellen van het behandelplan kun je samen met de cliënt stilstaan bij de ingeschatte duur van de behandeling. De informatie die de cliënt daar vooraf over ontvangt heeft veel invloed op de inschatting die zij maken én de daadwerkelijke duur van de behandeling. De tabel hier links uit een onderzoek van Swift en Callahan (9) laat deze invloed zien.
Je kan dus beter eerst aan de cliënt vragen: 'Hoeveel sessies denk jij ongeveer nodig te hebben?' dan dat je begint met zelf een inschatting te geven.
- Zet op je website al informatie over tijdig afronden
Begin al voor de behandeling met verwachtingsmanagement door op je website informatie te bieden over de insteek van de behandeling en het afgebakende karakter. Je kunt bijvoorbeeld aangeven hoeveel sessies er gemiddeld worden aangeboden per behandelvorm of type behandeling. Sommige aanbieders stellen (ook bij complexere problematiek) vooraf al een maximale behandelduur vast. - Neem de (samen gekozen) behandelduur op in het behandelplan
Hierbij kun je overwegen om te kiezen voor een range, bijvoorbeeld 5 à 7 sessies, zodat er ruimte is om ook bij de ondergrens van deze range al afronding te overwegen.
Verwachtingen over behandelresultaat
Probeer realistische verwachtingen te scheppen over het behandelresultaat. Dit kan aan de hand van onderzoeken naar behandelresultaten en jouw eigen praktijkervaringen. Het creëren van realistische, positieve verwachtingen heeft een gunstig effect op de uitkomst van de behandeling (10, 11).
Zeg “80% van de cliënten ervaart een goed effect van de behandeling”. En niet: "20% van de cliënten heeft geen baat bij de behandeling".
Positief taalgebruik geeft positieve verwachtingen
Bespreek ook de verwachtingen die de cliënt zélf heeft over het behandelresultaat. Heb het dan over wanneer het ‘goed genoeg’ is: voldoende resultaat om weer op eigen kracht verder te kunnen. Dit betekent dat klachten verminderen, maar niet volledig verdwijnen (zoals sommige cliënten mogelijk verwachten).
Het bespreken van deze verwachtingen helpt om tijdig af te ronden wanneer het herstel ‘goed genoeg’ is. Het is zowel voor jou als de cliënt bij de start van de behandeling al duidelijk dat dan het moment is waarop iemand weer zelfstandig verder kan.
Uitleg-video: de wissel omzetten
Bij het bespreken van de verwachtingen kan je de metafoor ‘de wissel omzetten’ gebruiken: het doel is om cliënten op het juiste spoor te krijgen van waaruit zij zelf verder kunnen, niet om samen het eindstation te bereiken. Errez Bar, GZ-psycholoog en praktijkhouder, heeft een uitleg-video gemaakt over deze metafoor.
Verwachtingen over behandelfocus
Het is belangrijk om de verwachtingen van de cliënt over de focus van de behandeling te bespreken. Sommige cliënten komen naar therapie met de verwachting dat ze alles over hun leven en wat hen bezighoudt kunnen delen. Bespreek vooraf dat de gesprekken zich (voornamelijk) zullen richten op de gezamenlijk gekozen behandeldoelen. Dan begrijpt de cliënt het beter wanneer je een onderwerp dat niet gerelateerd is aan een behandeldoel begrenst of vraagt of dit de focus moet hebben (zie ook: Dossier Doelen stellen).
Kan je cliënt steun gebruiken bij andere onderwerpen? Je kan cliënten aanmoedigen hiervoor steun te zoeken bij anderen in hun omgeving. Daarnaast kan je e-health inzetten om ondersteuning te bieden bij andere vraagstukken, zodat de cliënt daar zelfstandig mee aan de slag kan. Zie ook dit document over behandelfocus dat je met cliënten kunt delen.
Verwachtingen over eigen actieve inzet
Er kan een groot verschil zitten in de verwachtingen die een cliënt zélf heeft over zijn of haar inzet en de verwachtingen die de behandelaar hierover heeft. Sommige cliënten komen met de verwachting dat zij in therapie een oplossing of ‘medicijn’ zullen ontvangen voor hun problemen, die jij als behandelaar zult verschaffen. Met die insteek blijft een actieve houding in het therapieproces vaak uit.
Het is daarom belangrijk om bij de start van het traject te bespreken dat er van hem of haar een een eigen, actieve inzet wordt verwacht. Een vergelijking met fysiotherapie kan hierbij helpen: wanneer je alleen tijdens de sessie bezig bent met de oefeningen maar niet thuis actief aan de slag gaat, zal de pijn waar je last van hebt niet verminderen. Met therapie en mentale ‘pijn’ is dit ook zo: je gaat je beter voelen wanneer je ook in het dagelijks leven aan de slag gaat met hetgeen wat je leert in therapie door oefeningen uit te voeren, opdrachten te maken, gedragsveranderingen door te voeren, enzovoorts. Zie hier een document dat je hierover met je cliënten kunt delen.
- Voorkom negatieve verwachtingen
Schep realistische verwachtingen over de inzet die behandeling vraagt, maar vermijdt uitspraken als "de behandeling is zwaar". Dit creëert negatieve verwachtingen (nocebo-effect).
- Ontbreekt de actieve inzet? Bespreek dit in een vroeg stadium
Mogelijk liggen er negatieve overtuigingen aan ten grondslag die ook relevant zijn voor de problemen waar iemand hulp voor zoekt. Het kan nuttig zijn om deze overtuigingen te onderzoeken en samen uit te dagen. Het maken van huiswerk kan daar een goede oefening voor zijn.
Flyer verwachtingsmanagement voor cliënten
Samen met een van onze keurmerkdragers ontwikkelden wij deze flyer, die gedeeld kan worden met cliënten. In deze flyer is er aandacht voor verwachtingsmanagement over de behandelduur, eigen inzet, focus en het resultaat.
