Inzichten uit de subsessie van Bea Tiemens tijdens het KiBG Congres 2023:

1. Ontken het placebo effect niet, maar vergroot het!
Binnen de GGZ lijkt het placebo effect als iets negatiefs gezien te worden, echter heeft psychotherapie geen fysiek effectief bestanddeel. Kortom, de werking van psychotherapie is altijd psychologisch. Ontken dus niet dat het placebo effect speelt, maar maak er gebruik van en versterk het bewust.

2. De invloed van de behandelaar op verwachtingen

Het placebo effect varieert met de informatie die de cliënt krijgt over de volgende factoren:

  • De verwachte effectiviteit van de behandeling. Hoe hoger de effectiviteit geschat wordt, hoe groter de kans op een placebo effect.
  • De eventuele bijwerkingen van de behandeling. Hoe meer bijwerkingen hoe minder het placebo effect (misschien zelfs een nocebo effect)
  • De te verwachten inspanningen die de cliënt moet leveren.

3. Invloed van verwachtingen van de cliënt op de behandelduur
De inschatting van de verwachte behandelduur verschilt substantieel tussen de cliënt en de behandelaar. Ook blijkt dat de voorspelling van de cliënt de sterkste voorspeller is van behandelduur. Een onderzoek (Swift & Callan, 2011) geeft mooi weer hoe die invloed is. In één groep geeft de behandelaar een verwachting van het aantal sessies en checkt vervolgens bij de cliënt hoeveel sessies die denkt nodig te hebben. Bij afsluiting werd getoetst hoeveel sessies het er uiteindelijk zijn geweest. In de tweede groep werd door de behandelaar niks gezegd over het aantal verwachte sessies en alleen aan de cliënt gevraagd in hoeveel sessies hij verwacht klaar te zijn. Ook hier werd aan het einde getoetst hoeveel sessies het er uiteindelijk zijn geweest.

Groep 1

  • Informatie: dat 50% herstelt in 13-18 sessies:
  • Verwachting: 15,2 sessies,
  • Daadwerkelijk: 11,6

Groep 2:

  • Informatie: geen:
  • Verwachting: 6,4 sessies
  • Daadwerkelijk: 5,9.

Dit zou een uitnodiging kunnen zijn om als behandelaar niet eerst zelf een inschatting te geven, maar te starten met de vraag 'hoeveel sessies denk jij ongeveer nodig te hebben?'

4. Let op de taal die je gebruikt.
De taal die je bezigt kan ook van invloed zijn op de verwachtingen van de cliënt en daarmee op het therapeutisch (of placebo) effect. Denk bijvoorbeeld aan "werken aan behoud van resultaat" in plaats van "terugvalpreventie". Of zeg eens "80% van de cliënten reageert goed op de behandeling" in plaats van "20% van de cliënten heeft geen baat bij de behandeling". En blijf weg van uitspraken als "de behandeling is zwaar". Dit schept negatieve verwachtingen (nocebo effect).