Trauma’s behandelen met digitale EMDR en Virtual Reality (VR)

“Toen het coronavirus uitbrak en mensen niet naar de praktijk konden komen, nam het online behandelen een vlucht,” vertelt Marcella. “Digitale EMDR werkt eigenlijk precies zoals de tot dan toe gebruikte methoden als de lichtbalk of de vinger. Je biedt het alleen op een andere manier aan; de cliënt kijkt thuis naar zijn computerscherm. Terwijl de psycholoog hem vraagt de traumatische gebeurtenis in zijn hoofd af te spelen en de nare plaatjes op te roepen, voert de cliënt opdrachten uit. Dit kunnen opdrachten zijn waarbij met de ogen een balletje op het scherm gevolgd moet worden, maar ook geluidjes waarop gereageerd moet worden. Net als de oude methoden belast het programma het werkgeheugen van de patiënt, wat de nare beelden steeds verder naar de achtergrond doet verdwijnen.” Cloud EMDR is een programma die je als behandelaar nog altijd gratis kan gebruiken om online EMDR aan te bieden

Digitale EMDR en Virtual Reality: een andere wereld

Naast de digitale EMDR variant zijn er partijen die betaalde digitale innovaties bieden. Dit zijn EMDR applicaties met Virtual Reality (VR). Marcella: “Wanneer je een VR-bril opzet, kom je in een andere wereld terecht. De oefeningen om het werkgeheugen te belasten werken in de basis hetzelfde. Maar je bent echt afgesloten van het hier en nu. Er is een grote variëteit aan oefeningen met beeld en geluidjes beschikbaar. Een mooie digitale toevoeging is dat naarmate de patiënt de opdracht makkelijker uitvoert, de software de opdracht versnelt of vermoeilijkt, waardoor deze het werkgeheugen meer belast. Bijvoorbeeld wanneer de cliënt met zijn ogen een balletje volgt en het balletje steeds sneller beweegt.”

Marcella heeft al bij meerdere cliënten positieve effecten van EMDR met VR gezien. "Ik behandelde een vrouw wiens familielid vermoord was. Ondanks dat de cliënte er niet zelf getuige van was, had ze nare beelden in haar hoofd gecreëerd. Nadat ze de VR-bril opzette en de oefeningen deed, daalde de Subjective Units of Disturbance-waarde (SUD, oftewel het spanningsniveau) sneller dan gebruikelijk."

Voordelen

Het belangrijkste voordeel van EMDR met VR is dat behandelaars veel minder tijd hoeven te besteden aan het vinden van de juiste werkgeheugenbelasting, omdat de software dit bepaalt. Hierdoor neemt de SUD sneller af, wat de behandelsessies efficiënter maakt. Marcella: "behandelaren kunnen zich meer richten op het vinden van de te behandelen gebeurtenissen, het juiste target en het doorbreken van de vermijding tijdens de EMDR-sessie." Een ander voordeel is de mogelijkheid tot exposureoefeningen met VR. In de software kan de behandelaar de mate van exposure gecontroleerd laten toenemen. Zo kan eventuele vermijding die na de EMDR nog aanwezig is, ook effectief aangepakt worden. En het kan gebruikt worden in andere angstbehandelingen. Als laatste kan VR ook mensen bereiken die minder mobiel zijn en kan het praktijkruimte besparen, vooral wanneer er veel online behandelingen worden aangeboden.

Nadelen

• Wanneer je online gebruik maakt van digitale EMDR (zoals Cloud EMDR of een andere toepassing) krijg je niet altijd de hele persoon in beeld te zien. Marcella: “Vanachter een scherm kan de cliënt zich toch makkelijker ‘verbergen’ en vermijden om het nare plaatje echt binnen te laten komen. Je ziet dan bijvoorbeeld niet of iemand zijn vuisten balt of zijn billen aanspant. Daarom is het, juist bij digitale behandelingen, zo belangrijk om een goede intake te doen en de werkwijze toe te lichten. Je kunt bijvoorbeeld de cliënt vragen wat verder van de camera te gaan zitten om hem zo beter te kunnen zien.

• Maar ook andere randvoorwaarden zijn belangrijk om te bespreken. Heeft de cliënt wel een goede computer of smartphone en een soepel werkende internetverbinding? We vergissen ons vaak in de middelen die mensen hebben. Een rustige plek is belangrijk. En wat doe je na afloop om even afstand te nemen? Ben je dan graag thuis of ga je liever even wandelen?”

• Het gebruiken van EMDR met VR vergt ook handigheid van de behandelaar (en cliënt) in het gebruik van de digitale middelen. Hier moet je in eerste instantie wat tijd in stoppen. 

VR vraagt om afweging waarde en kosten

Marcella’s motivatie om EMDR met VR te starten, komt voort uit haar persoonlijke interesse. “Ik verdiep me graag in technieken om cliënten beter te helpen.” Hoewel Marcella enthousiast is en de meerwaarde in de praktijk zelf ervaart, ziet zij ook in dat deze techniek nog niet breed toegankelijk is. “Er zijn twee programma’s leidend op de markt, van leveranciers Moovd en Psylaris, maar de abonnementen zijn duur en de zorgverzekeraar komt hierin financieel niet tegemoet. Daarnaast heb je VR-brillen of aparte laptops nodig. Wil je het goed implementeren, dan moet er op iedere behandelkamer een VR bril of een extra laptop voor het grijpen liggen. Dat is prijzig. Totdat verzekeringen dit gaan vergoeden zal een praktijk dus altijd een afweging maken tussen de waarde en de kosten.”

De tips van Marcella samengevat:

• Doe een goede intake met de patiënt wanneer je met digitale EMDR en/of VR aan de slag gaat; wat houdt de werkwijze in en zijn de randvoorwaarden in orde?
• Maak afspraken over de locatie waar de behandeling plaatsvindt, hoe je elkaar goed kunt zien en wat de patiënt na de behandeling gaat doen
• Maak de afweging of EMDR met VR binnen jouw praktijk financieel haalbaar is

VR en wetenschappelijk onderzoek

De eerste onderzoeken van traumabehandeling met gebruik van VR en de eerste resultaten lijken positief. De behandelingen zouden met een VR bril op significant sneller verlopen dan bij de gebruikelijke EMDR. De studies zijn echter nog beperkt, dus we moeten die resultaten met voorzichtigheid interpreteren.