Systemisch werken: 'Context van cliënt kan het herstel versnellen'

De slogan van MoleMann is: ‘Samen werken aan herstel’. Tirza legt uit dat dit niet voor niets is. “De context waarin mensen leven is heel belangrijk. Dat geldt voor het veroorzaken en in stand houden, maar ook voor het verbeteren of draaglijk maken van klachten.“

Wat?

Bij systemisch werken betrek je de context van een cliënt bij de behandeling. “Vaak gaat het om partners, ouders of kinderen van de cliënt. Sommige cliënten komen steevast met hun beste vriendin naar de behandeling, of met iemand uit hun mantelzorgnetwerk”, vertelt Tirza. Ook kun je denken aan het betrekken van werkgevers, jobcoaches of ambulant begeleiders. Afhankelijk van de klacht kunnen ze belangrijk zijn bij het bevorderen van het herstel. “Bij jongeren met problemen kan het handig zijn om contact met hun school te leggen”, vult Tirza aan.

Verschil systemisch werken en systeemtherapie

MoleMann biedt ook systeemtherapie aan. Dit is niet hetzelfde als systemisch werken, legt Tirza uit: “Systeemtherapie is een vorm van psychotherapie, gericht op het verbeteren van relaties.” Mensen gaan bij deze vorm sámen in behandeling, met als doel het verbeteren van de relatie en daarmee samenhangende klachten. Systemisch werken is geen relatietherapie. Bij het systemisch werken probeer je steeds belangrijke personen uit de context van de cliënt bij de behandeling te betrekken, waarbij de hulpvraag van de cliënt centraal staat.

Waarom?

Systemisch werken kan behandelprocessen écht versnellen, vertelt Tirza. “Neem een cliënt met emotieregulatie-problemen. Die kun je behandelen met verschillende technieken, maar het kan heel fijn zijn als iemand anders de cliënt daar in het dagelijks leven bij gaat helpen.” Voor een cliënt kan het heel lastig zijn om ‘in het wild’ te gaan oefenen, schetst ze. “Maar wanneer je iemand uit het systeem al een beetje hebt meegenomen in het wat, waarom en hoe, geeft dat een veiliger plek om te oefenen. Waarbij je hoopt dat die plek zich als een olievlek verspreidt, bijvoorbeeld richting iemands werk of opleiding.”

Het perspectief van de ander

Daarnaast krijg je maar één perspectief te horen als je alleen de cliënt voor je hebt, vult Tirza aan. Dat perspectief kan een overtuiging zijn waarin de cliënt vastzit, waardoor diegene zich niet gezien of gehoord voelt. “Met behandeltechnieken kun je iemand dan uitdagen om na te denken over het perspectief van de ander. Maar zet je die ander er daadwerkelijk bij in de spreekkamer, dan brengt dat iets op gang. De cliënt realiseert zich dan ineens: oh, dus jij denkt zó over mij? Maar dat klopt helemaal niet met wat ík dacht!”

Minder hard werken als therapeut

Voor de behandelaar zelf heeft systemisch werken ook voordelen. Tirza licht toe: “Je kunt als therapeut soms het gevoel hebben dat je het alleen moet doen. Vooral als cliënten hoge verwachtingen hebben, bijvoorbeeld: los mijn probleem of depressie maar op. De aanwezigheid van de ander in de spreekkamer kan dan helpend zijn om jou uit die dynamiek met de cliënt te halen.”

Wanneer?

Behandelaars van MoleMann proberen het systeem het liefst zo vroeg mogelijk bij de behandeling te betrekken. “Wij vragen de cliënt bijvoorbeeld al expliciet om een naaste of dierbare mee te nemen naar de intake”, geeft Tirza aan. “Als de cliënt daar niet op ingaat, leggen we in het eerste gesprek alsnog uit waarom dat zo belangrijk is. Ook daarna betrekken we het systeem er zoveel mogelijk bij.”

Uitdagingen

Vaak heb je overtuigingskracht nodig voordat je het systeem erbij kunt betrekken, want veel cliënten vinden het eerst nog eng.

Meer dynamiek in de behandeling

Meer mensen in de kamer is meer dynamiek, en die kan heftig zijn. In een gesprek moet je blijven opletten dat het voor iedereen veilig is. Het kan bijvoorbeeld best lastig zijn om om te gaan met een sterk sturende naaste.

Afspraken plannen

Door de verschillende agenda’s van de behandelaar, cliënt en betrokkenen uit de context van de cliënt kan het soms een puzzel zijn om afspraken te maken.

Let op je verslaglegging

Zorg voor nette verslaglegging en houd het zuiver. Onthoud dat de betrokken naasten niet in behandeling zijn, benadrukt Tirza. “Bij systeemtherapie – als je beide partners in behandeling hebt – leg je bijvoorbeeld twee aparte dossiers aan”, legt ze uit.

Hoe?

Hoe start je met systemisch werken? Tirza geeft de volgende tips:

Meelopen met een collega

Loop eens mee met bijvoorbeeld een systeemtherapeut in je team of een collega die al systemisch werkt. Zo kun je veel inspiratie opdoen.

Begin er gewoon mee

Vraag bijvoorbeeld eens aan een cliënt: wat zou je ervan vinden als we je partner gaan betrekken bij de behandeling? Zodra je over die drempel heen bent, merk je dat het systeem erbij betrekken veel voordelen biedt. Wees je wel bewust van de grenzen van je professionele handelen.

Ga op zoek naar informatie

Op de website van de NVRG (Nederlandse Vereniging voor Relatie- en Gezinstherapie) vind je veel waardevolle informatie over systeemtherapeutisch werken. Bijvoorbeeld een factsheet over systeemtherapie, maar ook webinars.

Overweeg scholing

Er zijn veel opleidingsinstellingen die nascholingsdagen bieden op het gebied van systemisch werken. Word je echt enhousiast? Volg de opleiding tot systeemtherapeutisch werker of systeemtherapeut.