Hoe lang werk je al met Take ACTion?
“Sinds mijn start als psycholoog bij de Zorgkliniek, nu een jaar geleden. In eerste instantie heb ik het traject zelf doorlopen. Daarbij ben ik het werkboek doorgegaan, waarbij ik met mijn werkbegeleider aan de hand van foto’s mijn verleden doorsprak. Ook maakte ik opdrachten en deed ik mindfulness-oefeningen. Bij dat eerste stel je jezelf allerlei vragen en ontdek je je gevoelige plek, wat ze de achilleshiel noemen. Vaak zijn dat overtuigingen als: ik ben niet goed genoeg, ik mag er niet zijn, ik ben dom of ik ben niet belangrijk. Het was heel waardevol om het programma zelf te doorlopen voordat ik ermee aan de slag ging met cliënten.”
Wat maakt dat je graag met Take ACTion werkt?
“Take ACTion is – anders dan bij cognitieve gedragstherapie – geen streng protocol. In plaats daarvan biedt de methode vooral handvatten waar je je aan vast kunt houden. Dat maakt het leuk en tegelijk een uitdaging. Als behandelaar ben je vrij welke richting je opgaat met de cliënt, daardoor moet je steeds weer scherp zijn op waar je uitkomt en waar je vervolgens heen wilt.
Verder vind ik het mooi dat Take ACTion echt de diepte ingaat. Vaak ligt de oorzaak van bepaalde patronen en klachten in het verleden. Met Take ACTion kun je dit gaan ontleden. Ik noemde al de opdracht met de foto’s en de achilleshiel; daarna ga je kijken wat voor impact deze gedachten en gevoelens hebben op iemands leven, en hoe die persoon omgaat met nare gevoelens. Vaak zijn dit geen helpende manieren, en daardoor kunnen klachten zijn ontstaan. Vervolgens sta je stil bij de vraag of dit de manier is waarop iemand wil leven, of dat er ook een andere – betere – manier is. Ook vind ik het leuk dat ik onderdelen van ACT kan betrekken wanneer ik met Take ACTion werk.”
Drie concrete oefeningen die Marjoke toepast
- Foto oefening: aan de hand van foto’s ga je aan de slag met je eigen verleden. Je stelt de cliënt allerlei vragen, bijvoorbeeld wat voor kind je was, wat je belangrijk vond, hoe je met emoties omgaat, wat de relatie met je ouders was, waar je bang voor was en of er iets is wat je zou willen veranderen en wat dan. Op deze manier ontdek je je gevoelige plek, wat ze de achilleshiel noemen.
- Brievenoefening: hierbij vraag je mensen uit je omgeving om een brief te schrijven over hoe zij jou zien. Er is geen goed of fout.
- Waardenkompas: deze oefening uit de ACT helpt mensen om zich bewust te worden van hun waarden op verschillende levensgebieden, zoals familie, intieme relaties, gezondheid, werk, etc. Je vraagt de cliënt in een cijfer aan te geven hoe belangrijk hij deze waarde vindt en hoeveel tijd of energie hij erin investeert. Vervolgens kan je samen gaan onderzoeken waar iemand meer in zou willen investeren en wat hij daarin concreet anders kan doen.
Wanneer merk je nu dat Take ACTion werkt?
“Cliënten krijgen op een hele duidelijke manier zicht op waar het vandaan komt dat ze vastlopen. Ze hebben bijvoorbeeld moeite om fouten te maken of stellen hoge eisen aan zichzelf. Met Take ACTion gaan ze hiermee aan de slag en leren ze omgaan met de gevoelens die dan omhoog komen. Dit inzicht en er vervolgens mee aan de slag gaan, kan echt verschil maken in het leven van cliënten. Ik vind het mooi om dat te zien. Wel is Take ACTion vooral gericht op mensen die over de capaciteiten beschikken om zélf tot inzicht te komen en te veranderen. Dat is niet voor iedereen geschikt; sommige mensen hebben meer of iets anders nodig, zoals bijvoorbeeld schematherapie.”
Voor wat voor soort cliënten zou je deze methode aanraden?
“Heel divers, maar met name mensen waarbij je ziet dat hun problemen te maken hebben met patronen. Dan denk ik aan mensen die erg aan het ‘vechten’ zijn met zichzelf, bijvoorbeeld door burn-out, faalangst, sociale angst, somberheidsklachten, streng zijn voor jezelf, niet in contact zijn met je gevoelens of mensen waarbij de hechting niet goed is verlopen. Daarbij is Take ACTion volgens mij vooral geschikt voor mensen die nog niet helemaal zijn vastgelopen in hun problematiek; ze moeten mogelijkheden hebben om zelf toe te passen en verder te gaan. Met cliënten met bijvoorbeeld een hele heftige specifieke fobie, zoals straatvrees of vermijding door een traumatische ervaring, zou ik Take ACTion ook niet zo snel gebruiken.”
Hoe heb je het ervaren om met Take Action te gaan werken?
“Aan de ene kant heel prettig: de methode biedt handvatten waarmee je het proces stapsgewijs door kan gaan en schrijft geen strak protocol voor. Aan de andere kant is het daardoor soms ook wel zoeken. Want waar in het proces zit een cliënt? Wat heeft hij of zij nodig? Zitten we op één lijn? Betrek ik ACT bij de behandeling en zo ja, waar dan en voor welke metaforen kies ik? Soms is het best intens, maar dat past ook wel weer goed bij mijn karakter. Ik leer het liefst gaandeweg, door gewoon te doen. Ik gun mezelf daarin de ruimte om te ontdekken en te leren.”
Wat was een echte succeservaring?
“Een van mijn cliënten was flink aan het worstelen met zichzelf. Hij was veel aan het piekeren, en daaronder lag de vraag: wie ben ik eigenlijk? Door de inzet van Take ACTion kwamen we achter zijn achilleshiel, namelijk ‘ik ben niet goed genoeg’. Dat was heel interessant. Als onderdeel van zijn traject heeft hij verschillende mensen in zijn omgeving gevraagd om een brief te schrijven over hoe zij hem zagen. Die hebben we tijdens een sessie samen gelezen. Hoewel dat soms moeilijk voor hem was om te lezen, zette het hem ook aan het denken over zijn eigen rol in de situatie. Uiteindelijk is hij gedurende het traject – ook door mindfulness oefeningen - meer in contact gekomen met zichzelf, wie hij is en wat zijn waarden zijn. Hij was een betrokken cliënt met wie ik echt de diepte in kon en die confrontaties durfde aangaan. Het resultaat was een mooi leerproces en een hele mooie ontwikkeling in het leven van deze persoon, waarin hij meer zicht kreeg op wie hij is. Daarbij hebben we soms ook flink gelachen, wat ik een geweldig ingrediënt vind in een behandeling.”
Wat was een moment dat Take ACTion totaal niet werkte of je de plank missloeg?
“Ik heb nog niet meegemaakt dat er geen match was, maar wel dat cliënten meer nodig hadden. In die gevallen verwijs ik hen door naar mijn collega’s die zich met complexere problematiek bezighouden.”
Welke oefening uit Take ACTion - of andere tip - wil je collega behandelaren graag meegeven?
“Bij iedere cliënt merk ik weer dat het heel goed is om het waardenkompas in te vullen. Dit wordt gebruikt in Take ACTion, maar komt ook voor in de Acceptance and Commitment Therapy. Met het waardenkompas kijk je naar wat iemands waarden – wat hij of zij belangrijk vindt - zijn in verschillende levensgebieden. Bijvoorbeeld bij relaties: verbinding, oprechtheid en betrouwbaarheid. De cliënt kijkt: hoe belangrijk is dit voor mij? En handel ik daar ook naar of kan ik daar nog iets in veranderen? Ik zie altijd dat er positieve energie gaat stromen, zodra je naar iemands waarden gaat kijken. Tijdens een behandeltraject ben je vaak bezig met klachten en het zware in het leven. Je richten op waarden geeft lichtheid en positiviteit. Mensen krijgen weer zicht op wie ze zijn, wat ze belangrijk vinden en hoe ze daarin kunnen investeren. Het geeft een toename in geluk.”
